Boğaz Önü Keşif ve Demirhisar Harekatı
Çanakkale Savaşı Deniz Harekatı, 1914 – 1915 Boğaz önü keşif ve emniyet hizmetleri, Demirhisar Torpidobotu Harekatı konusunu bu yazımızda bulabilirsiniz.
Boğaz Önü Keşif ve Demirhisar Harekatı
Boğaz Önü Keşif ve Emniyet Faaliyetleri
31 Temmuz 1914’te, Boğazlara kısmı seferberlik emrinin verildiği günde, bir kısım Yunan savaş gemileri Boğaz önünde görülmüş ve öğleden sonra üç Yunan uçağı Yeniköy yakınında keşif uçuşu yapmıştı.
Aynı tarihte Draç, Musul, Akhisar ve Kütahya torpidobotlarından kurulu bir filotilla, Boğaz dışında keşif ve güvenlik görevi almak üzere Boğaz Müstahkem Mevki Komutanlığı emrine girmek için Nara’ya varmıştı. Bunlardan Musul ve Draç, ilk keşif için 1 Ağustos sabahı harekete geçtiler.
Telsizi olmayan filotilla, keşif raporlarını yazılı olarak doğruca Donanma Komutanlığı’na vermekte ve benzerini de Müstahkem Mevki Komutanlığı’na göndermekteydi.
8 Ağustos’ta Ege’den gelen Pelengiderya Gambotu, Başkomutanlık’ın emri üzerine, Boğaz emrine girdi. Aynı günde Numune ve Gayret muhripleri Boğaz savunmasına katılmak üzere Çanakkale’ye geldiler.
Bundan sonra Boğaz filotillasında gemi sınıfları ve sayıları bakımından çeşitli tarihlerde değişiklikler olmuş keşif ve güvenlik hizmeti, Boğaz’ın tamamen kapandığı 27 Eylül 1914 gününe kadar sürmüştür.
Demirhisar Harekatı
Boğaz önü keşif hizmetleri dahilinde 1915 yılında yapılmış yegane hareket Demirhisar muhribinin HAREKATI olmuştur. 7 Mart 1915 saat 17.00’da harekete geçen Demirhisar, Kepez’de karanlığı bekledikten sonra mayın hatlarını geçti ve Rumeli kıyısını izleyerek seyrine devamla Seddülbahir bölgesindeki düşman gemilerinden sıyrılmayı başardı. Sonra kuzeye yöneldi. Gökçeada’dan açık bir ortada seyrederken bir düşman gemisi tarafından izlendiyse de bir süre sonra bundan kurtulabildi. Saroz körfezi hizalarında batı rotasına dönen torpidobot, sonradan Lodos rotası ile Kesendire körfezine üzerine kadar gittikten sonra 8 Mart öğle vakti Strati adasına yol aldı. Demirhisar 9 Mart sabahı İzmir körfezine girdiğinde 07.00’a doğru önce bir karakol gemisini, bunun ardından da bir muharebe gemisini görünce geri döndü. Bozcaada’ya yapacağı taarruzdan vazgeçerek gündüzü Urla Yarımadası’nın Sakız’a bakan batı kıyısında ve Çeşme kuzeyindeki Gerence Koyu’nda geçirdi. Akşam buradan hareketle kıyıya gayet yakın seyretmek suretiyle İzmir Körfezi’ne girerek Urla batısındaki Gülbahçe ve Urla koylarını taradıktan sonra İzmir’e yöneldi. Kuvvetli bir Kıble Lodos rüzgarı ile seyrederken, İzmir ışıldaklarının zaman zaman aydınlattığı bir muharebe gemisini gördü. Buna 300 metreden attığı bir torpido boşa gitti. Bundan sonra muharebe gemisinin arkasındaki kruvazörden ışıldak takibinden kurtulabilen Demirhisar, büyük denizler dolayısıyla İzmir’e giremeyeceğini anlayınca Çeşme’ye gitmeye karar verdi.
10 Mart saat 10.00’da Çeşme’ye gelen torpidobotta ancak bir ton kömür kalmış ve makine yapı tükenmişti. Geminin bu çeşit ikmalini yapmak hususunda daha önce İzmir’den yönerge almış olan Çeşme makamları, kısa zamanda kömür, yağ ve yiyecek malzemesi sağladı. Halk tarafından sevgi gösterileri ile karşılanmış olan Demirhisar, kalan tek torpidosu ile iş görebilmek için aynı gün akşamı hareket ederek İzmir körfezine girdi. Burada 11 Mart saat 02.45’te, bir kruvazör ile uçak ana gemisine rasladı. 300 metreden attığı torpidonun, uçak ana gemisinin pruva direği gerisinde patladığı görüldü. Bundan sonra sonra saat 05.00’da İzmir’e giden torpidobot, 22 Mart’a kadar burada kalarak İstanbul’dan gönderilen torpido ve yağ ile ikmalini yaptı. Hareketinden biraz sonra kömürün harekata engel olacak derecede kötü olduğu anlaşılınca geri döndü. Bu sırada hafifçe dibi bulan pervanesi sakat kalınca İzmir’deki Hamidiye Kumpanyası’nın kızağına çekilmesi gerekti. Bu yapılıncaya kadar İzmir’de iki şat arasında üzeri branda örtülü olarak kaldı.
Ancak 15 Nisan 1915’te tekrar denize açılan Demirhisar, Sakız adasını kuzeyinden geçerek 16 Nisan saat 09.00’da Skiros adasının gün doğusunda bulunduğu sırada kuzey rotası ile yaklaşmakta olan iki gemi gördü.
Bunlardan biri büyük bir ticaret gemisi, ikincisi de kuvvetli bir olasılıkla savaş gemisi idi. Gemiler yaklaştığında B-12 markalı ve asker yüklü olan büyüğünün İngiliz ticaret bandırası ve diğerinin savaş bandırası taşımakta olduğu görüldü. Dur emrine uyan birinci geminin iskele tarafında yer alan Demirhisar, 10 dakika içerisinde geminin terkedilmesi bildirerek birkaç kez tekrarladı. Bu sırada, bir yardımcı kruvazör olduğu tahmin edilen diğer gemi süratle yaklaşmakta ve ufukta başka duman bulutları görünmekteydi. Bu durum karşısında terk emrinin yerine getirilmesini beklemenin zararlı olacağını düşünen torpidobot 400 metreye açılarak iki torpido attı. Torpidoların arıza göstermesi yüzünden etkisi olmayan bu taarruz, düşman gemisinde büyük kargaşa yarattı. İngiliz resmi tebliğine göre, Manitu adlı gemide 100 kişi boğulmuştu. Bu sırada hazırlanması uzun süren üçüncü torpido aynı nedenle isabet etmedi. Üstelik kruvazör veya muhrip oldukları sanılan düşman gemileri bu süre içerisinde yaklaşmışlardı. Demirhisar, olay yerinden uzaklaşmaya ve yüksek süratle güneydoğu rotasına seyre başladı. Düşmanla olan mesafe git gide azalmaktaydı. Saat 15.00’da Sakız’ın güney burnu görüldüğü sırada düşman muhribi 3-4 bin metre yaklaşmış bulunuyordu. Kötü bir rastlantı olarak, makinesindeki bir arıza bu sırada Demirhisar’ın hızını 12 mile düşürdü. Biraz sonra Sakız kanalından da bir muhribin yüksek süratle geldiği görülünce, Türk kıyılarına varmanın olanaksızlığı takdir olunarak, adanın kara suları içine sokulundu. Kalamoti koyuna gelinerek bu tarafsız limanda gemiyi tekrar yoluna koymak düşünülüyordu. Demirhisar’ın kıyıya sokulmak üzere rota değiştirdiği anda her iki İngiliz muhribi ateş açtı. Bu üstün kuvvet karşısında Demirhisar için kendini tahrip etmek ve personelinin karaya çıkarmaktan başka yapılacak bir şey kalmamıştı. İki küçük top denize atıldı ve bot oturtulduktan sonra tahrip kalıpları ile kullanılamaz hale getirildi. Bir süre ateşe devam eden iki düşman muhribi, uzaklaştıktan biraz sonra tekrar gelerek Demirhisar’ın kıç tarafında bulunan bazı eşyayı aldılar ve geminin bu kısmını tahrip ettiler. Böylece Demirhisar harekatı son buldu.